Onderzoek mediagebruik en risico’s: ‘6-9 jaar meest kwetsbare leeftijd’

Studenten van de CHE hebben in opdracht van Kliksafe onderzoek gedaan naar het gebruik van media-apparaten binnen gezinnen, en welke invloed dit heeft op de kinderen. In deze blog lees je de belangrijkste bevindingen per leeftijdsgroep, en advies voor opvoeders.

Leeftijden:

• 0-3 jaar
• 3-6 jaar
• 6-9 jaar
• 9-12 jaar
• 12-15 jaar
• 15-18 jaar

Leeftijd 0-3 jaar

Bij baby’s en dreumesen is het mediagebruik beperkt. Ze maken in deze periode al wel kennis met media-apparaten: smartphone en tablet. Ze spelen (educatieve) games, luisteren muziek en kijken filmpjes op YouTube.
De betrokkenheid van de ouders is laag, omdat kinderen in deze leeftijdsgroep relatief weinig in aanraking komen met schermen.
Schermtijd is volgens richtlijnen maximaal 30 minuten per dag. In de praktijk blijkt dat dit het dubbele is: 1 uur per dag.

Advies voor ouders:

• Beperk de eerste jaren schermgebruik zoveel mogelijk. Toch schermtijd? Dan max 30 minuten;
• Let er goed op wat je kindje kijkt. Bescherm je kind tegen ongeschikte inhoud;
• Monitor digitale activiteiten, zorg ervoor dat privacygevoelige inhoud van je kind niet gedeeld wordt.

Leeftijd 3-6 jaar

Kinderen gaan in deze leeftijdsfase voor het eerst naar school. Ze maken verder kennis met tablets en computers op school. Daar gebruiken ze media-apparaten voor educatieve doeleinden, zoals leren schrijven, lezen en rekenen. Kleuters beginnen met het gebruik van educatieve apps en games die gericht zijn op taalvaardigheden.

Op deze leeftijd is de kans groter dat ze inhoud zien die ongeschikt is voor hun leeftijd, zoals geweld of expliciete beelden. Via games en apps kunnen ze onbedoeld communiceren met vreemden en groomers, wat een veiligheidsrisico is.

Advies voor ouders:

• Begeleid en monitor het internetgebruik van je kind, let op ongeschikte inhoud;
• Bespreek online veiligheid: niet communiceren met vreemden online;
• Stel ouderlijk toezicht functies in;
• Stel schermtijd limiet in: maximaal 1 uur per dag;
• Laat je kind educatieve games spelen voor het ontwikkelen van basis taalvaardigheden.

Leeftijd 6-9 jaar

De kinderen ontwikkelen verder hun digitale vaardigheden. Op de meeste basisscholen heeft het schermgebruik voor digitale educatie zijn vaste plek gekregen. De meeste kinderen krijgen in deze fase hun eerste smartphone (76%). Door hun persoonlijke ontwikkeling in combinatie met de smartphone beginnen ze nu met “surfen”, gamen en melden ze zich (stiekem) aan voor social media.
Het risico voor deze groep is overmatig schermgebruik: te veel tijd online willen doorbrengen. Het advies of de richtlijnen vanuit verschillende gezondheidsorganisaties is maximaal 1,5 uur. Uit de resultaten van de enquête blijkt dat dit in de realiteit 3 uur per dag is. De negatieve gevolgen voor gezondheid en sociale interacties kunnen een probleem vormen. Gezien het feit dat 76% een smartphone krijgt, is dit een cruciaal moment in hun relatie met media-apparaten.

Advies voor ouders:

• Begin vroegtijdig met het instellen van schermtijdregels. Aanbevolen tijd is maximaal 1,5 uur per dag. Stel schermtijd in, voordat je kind zijn eerste smartphone krijgt. Zo voorkom je frustraties bij je kind;
• Ga in gesprek over een gezonde balans tussen online en offlineactiviteiten. Gebruik educatieve online games om bewustwording bij je kind te creëren over gebruik van internet.

Leeftijd 9-12 jaar

Kinderen in deze leeftijdsgroep gaan meer ontdekken over onderwerpen, waar ze interesse in hebben. Ook zitten ze op sociale media en chatten ze met vriendjes en vriendinnetjes.
Doordat ze op social media en WhatsApp zitten, komen ze ook voor het eerst in aanraking met pesterijen en gaan ze zich bezighouden met wie populair is.
Hier kunnen zelfbeeldproblemen ontstaan, doordat kinderen zich op social media gaan vergelijken met anderen op social media. In deze fase zitten ze net als de vorige leeftijdsfase veel op hun apparaten. Schermtijd loopt volgens de uitkomsten van de enquête op tot 3 uur per dag. Advies is 2 uur.

Advies voor ouders:

• Bespreek wat verantwoord gebruik van social media is. Hoe ga je om met onlinegedrag en online vrienden;
• Ondersteun een positief zelfbeeld en zelfvertrouwen;
• Communiceer actief over hun online-ervaringen en gevoelens;
• Stel schermtijd in volgens de aanbeveling: 2 uur per dag.

Leeftijd 12-15 jaar

Tieners gebruiken online bronnen voor school. Ze sluiten zich aan bij online groepen voor hun hobby, politieke interesses en nemen deel aan fora en online discussies om ideeën uit te werken. Ze zijn onafhankelijker en zelfstandiger geworden online.
Ook in deze fase krijgen tieners te maken met online pesten, houden ze zich bezig met populair zijn en zijn ze gevoelig voor zelfbeeldproblemen door social media. Op deze leeftijd kunnen tieners eenzaamheid ervaren omdat ze er niet bij horen, ook online.
Cyberpesten en online drama nemen toe. Ze komen ook in toenemende mate in aanraking met seksueel getinte inhoud. Schermtijden lopen volgens de enquêteresultaten op naar 5 uur per dag, 2 uur meer dan het advies.

Advies voor ouders:

• Help je tiener bij het oplossen van online conflicten;
• Communiceer open over online ervaringen en uitdagingen. Geef voorlichting over veilig online gedrag, en over de risico’s van het delen van persoonlijke informatie;
• Beperk de schermtijd volgens de aanbevolen tijd: 3 uur per dag.

Leeftijd 15-18 jaar

Jongeren zijn in deze fase bezig met vervolgstudie of werk, en gebruiken daar hun media-apparaten voor. Ze lezen blogs en bekijken webinars die helpen bij carrièreverkenning.
Ze delen online meer persoonlijke informatie, wat risicovol is. Ze houden zich bezig met hun online identiteit en reputatie. Ze zouden zich bewust moeten zijn van de langetermijngevolgen van hun onlinegedrag, en hoe dit hun toekomstige kansen en relaties kan beïnvloeden.
Jongeren worden benaderd door online kinderlokkers (groomers). Hun doel is seksueel contact. Uit de enquête blijkt dat jongeren in deze leeftijdscategorie 5 uur schermtijd per dag hebben.

Advies voor ouders:

• Zorg dat je als opvoeder voldoende kennis hebt van media en de specifieke risico’s, zodat je je tieners kunt ondersteunen;
• Werk aan regelmatige communicatie, houd toezicht, en geef advies over veilig internetgebruik;
• Schermtijd tot maximaal 3 uur is aanbevolen.

Over het onderzoek

Het onderzoek is gepubliceerd in oktober 2023. Voor het onderzoek is gekozen voor de mixed method. Daarbij worden meerdere onderzoekstechnieken ingezet om een betrouwbaar beeld te geven. Een enquête onder ouders en “peers” is uitgezet met een totale N van meer dan 400.